Dünyanın dört bir yanındaki genç mühendis ve bilim insanlarının gelecek vaat eden 300'den fazla buluşuna bu zamana dek 1 milyon sterlinden fazla para ödülüyle destek veren James Dyson Ödülü’nün uluslararası kazananlarının açıklanmasıyla son aşama da gerçekleşti. Bu yıl Sir James Dyson, icatlarının sonraki aşamalarını desteklemek üzere her biri 30.000 Sterlin para ödülü kazanan iki uluslararası kazanan ve 5.000 Sterlin kazanan bir ikinci seçti.
2022 Uluslararası kazananı Polonya'daki Varşova Teknoloji Üniversitesi öğrencileri tarafından icat edilen “SmartHEAL” projesi oldu. Yara iyileşmesinde en sık yapılan hata pansumanın çok sık değiştirilmesiyken, bu durum enfeksiyonlara ve doku bozulmasına yol açabiliyor. Buna çözüm sunan akıllı, uygun fiyatlı ve ölçeklenebilir bir pH sensörü olan SmartHEAL; Radyo Frekansı Tanımlama (RFID) iletişim sistemlerini kullanıyor ve bir yaranın pH değerini izleyip, sargıyı çıkarmadan ve dolayısıyla dokuyu bozmadan yaranın durumunu değerlendirebiliyor ve enfeksiyonu tespit edebiliyor.
2022 Sürdürülebilirlik kazananı, Kanada McMaster Üniversitesi öğrencileri tarafından icat edilen “Polyformer” projesi oldu. Filament ithalatının yüksek fiyatlı olması ve plastik şişelerdeki geri dönüştürme altyapısı eksikliği probleminden yola çıkarak tasarlanan makineyle, plastik şişeler geri dönüştürülerek gelişmekte olan ülkeler için uygun fiyatlı 3D yazıcı filamentine çevriliyor. Polyformer ile üreticiler ucuz, yüksek kaliteli 3D yazıcı filamentine daha kolay erişebilip, gelişmekte olan ülkelerde tasarım altyapısının kullanımını ve kariyer düşüncesini teşvik ederken, üreticilerin kendi atıklarını geri dönüştürmelerini ve çıktıları verimli bir şekilde kullanmalarını sağlıyor.
Bu senenin Uluslararası ikincisiyse, Belçika Antwerp Üniversitesi'nden Charlotte Blancke tarafından icat edilen “Ivvy” oldu. Charlotte, evde tıbbi tedavinin giderek arttığını, ancak ev ortamının özellikleri farklı olmasına rağmen evde intravenöz tedaviler için kullanılan ekipmanın hastanelerdekiyle aynı olduğunu, rahatsız edici tıbbi cihazların evde, genellikle uygun olmayan koşullar altında daha sık kullanıldığını gözlemledi. Bundan ilham alarak, hastalar için konforu ve hareketliliği artıran, mevcut intravenöz serum askısı aparatının giyilebilir bir alternatifini tasarladı.
Dyson Kurucusu ve Baş Mühendisi Sir James Dyson bu yılki yarışmayla ilgili olarak yaptığı açıklamada, “James Dyson Ödülü her yıl gençlerin dünyamızı iyileştirme, çevresel ve tıbbi sorunları çözme konusunda ne kadar tutkulu olduklarını kanıtlıyor. Bazı insanlar önemsedikleri konular hakkında sadece tribünlere oynarken, bu genç mucitler daha üretken ve işe yarar şeyler yapıp, mühendislik, bilim ve tasarımı ustaca kullanarak problemleri özenle çözmeye çalışıyor.” dedi.
Türkiye’nin Genç Mucitleri
Başvuruların başladığı Mart ayından Temmuz ayındaki değerlendirme sürecine kadar Türkiye’den 350’nin üzerinde başvuru alarak büyük ilgi gören yarışmanın bu yılki ulusal James Dyson Ödülü sahibi, “PhysioCircle” projesiyle Orta Doğu Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım Bölümü mezunu ve aynı bölümde yüksek lisans öğrencisi olan, 27 yaşındaki Selami Erdoğan olmuştu. Göğüs fizyoterapi yönteminin, fizyoterapistler veya hasta yakınları tarafından hastalara doğru ve etkin bir şekilde uygulanmasını sağlayan “PhysioCircle” projesi, 5 bin sterlinle ödüllendirilmişti.
Eylül ayında ulusal kazanan ve ikincilerinin açıklandığı projenin Türkiye ikincileri de yangınları gerçek zamanlı olarak algılayan IoT tabanlı bir sensör sistemi olan, Karbondioksit (CO2) ve sıcaklık seviyeleri yükseldiğinde yetkililere haber vererek yangın yayılmadan önce müdahale etmelerini sağlayan, İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden İdil Deniz, Suat Batuhan Esirger, Rana İmam, Rahme Nur Örnek tarafından tasarlanan “ForestGuard” ile gıda işletmelerinin üretim sonrası portakal atıklarını kullanarak, doğa üzerindeki etkisinin azalmasını sağlayan, biyomalzemeleri eklemeli üretimle birleştirerek dekorasyon sektöründe bir çığır açan Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden Açılay İpek, Levent Eldem ve Nihal İrem Bayram tarafından tasarlanan “Kikkis” projeleri olarak açıklanmıştı.
16 Kasım Çarşamba günü İstanbul’da düzenenlenen etkinlik ile uluslararası kazananlar duyurulurken Eylül ayında açıklanan ulusal kazananlara da ödülleri verildi. Etkinliğe yarışmanın Türkiye ayağı için jüri grubunda yer alan Orta Doğu Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım Bölümü ve TMMOB Mimarlar Odası Endüstriyel Tasarımcılar Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Gülay Hasdoğan ve İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde, Pazarlama İletişimi, Reklam ve Dijital Pazarlama dersleri de veren gazeteci Dr. Fatoş Karahasan ve jüri grubunda yer alan Dyson yetkilileri katıldı.
EDİTÖRE NOT
James Dyson Ödülü, Sir James Dyson'ın mühendislerin dünyayı değiştirme gücünü gösterme taahhüdünün bir parçasını oluşturur. 300’ün üzerinde icadı para ödülü ile destekleyen yarışma, Dyson tarafından finanse edilen ve bir mühendislik-eğitim vakfı olan James Dyson Vakfı tarafından yürütülüyor.
Dyson Mühendislik ve Teknoloji Enstitüsü ve Vakfın çalışmaları, hevesli mühendisleri ve problem çözücüleri, bilgilerini uygulamaya ve teknoloji yoluyla yaşamları iyileştirmenin yeni yollarını keşfetmeye teşvik ediyor. James Dyson Vakfı bugüne kadar, eğitimde ve diğer hayır işlerinde sınırları aşan konseptlere 140 milyon sterlinin üzerinde katkıda bulundu.
Dyson Tasarım Mühendisliği Okulu'nu oluşturmak için Imperial College London'a 12 milyon sterlin ve Dyson Mühendislik Tasarımı Merkezi ve James Dyson Binası'nı oluşturmak için Cambridge Üniversitesi'ne 8 milyon sterlin katkıda bulunmuştur.
James Dyson Vakfı, okul düzeyinde Dyson mühendisleri tarafından yönetilen robotik atölye çalışmaları sunuyor ve ücretsiz eğitim kaynakları sağlıyor. Bunlar arasında en son lansmanı yapılan Mühendislik Çözümleri: Hava Kirliliği yer alıyor. Gençleri hava kirliliğiyle tanıştırmak ve çözüm bulmada mühendisliğin rolünü anlatıyor.
Vakıf, Dyson'ın Birleşik Krallık ofislerinin bulunduğu Malmesbury'deki yerel toplumu ve tıbbi araştırmaları ve destekliyor. Geçen yaz, Bath'daki Royal United Hastanelerindeki Dyson Kanser Merkezi büyük ses getirdi ve Vakıf, Alzheimer hastalığı için daha iyi tedavi yöntemleri bulmayı hızlandırmak amacıyla Dyson Demansa Karşı Yarış Üyesi Dr Claire Durrant'ı desteklemeye devam ediyor.
Vakfın bir web sitesi, Instagram, Twitter ve YouTube hesabı bulunuyor.
SMARTHEAL'İN MUCİTLERİ HAKKINDA
Bu yılın Uluslararası Kazananları Tomasz Raczyński, Dominik Baraniecki ve Piotr Walter, Polonya'daki Varşova Teknoloji Üniversitesi'nde öğrenim gören doktora öğrencileridir. Tomasz takım lideri ve teknoloji uzmanı, Piotr elektrokimya uzmanı ve Dominik de elektronik uzmanıdır. Ekip beş yıl önce basılı elektroniğe duydukları ortak ilgi üzerine bir araya geldi. Doktorlar ve sağlık görevlileriyle yaptıkları çok sayıda görüşmenin ardından kronik yaraların tedavisiyle ilgili prolemi keşfettiler ve bunu daha fazla araştırmaya karar verdiler; SmartHEAL de işte bu şekilde ortaya çıktı.
POLYFORMER'IN MUCİTLERİ HAKKINDA
Bu yılın Sürdürülebilirlik Kazananları Kanada'dan Swaleh Owais ve Kaliforniya'dan Reiten Cheng. Swaleh Kanada'da McMaster Üniversitesi'nde okuyan yeni bir mühendislik mezunu, Reiten ise ABD'de ArtCenter College of Design'dan makine mühendisliği geçmişi olan yeni bir endüstriyel tasarım mezunudur. Swaleh bir uçağa binmek için beklerken ve programcılardan oluşan çevrimiçi bir toplulukta (Discord) gezinirken sitede Reiten ile karşılaştı. Swaleh üniversiteden mezun olduktan sonra Ruanda'da bir 3D baskı merkezinde çalıştı. Ülkeye filament ithal etmenin yüksek fiyatı nedeniyle insanların 3D baskı yapamadığını gördüğünde Polyformer'ı icat etmek için ilham aldı. Ruanda'da plastik şişeleri geri dönüştürecek altyapı da bulunmadığından Reiten ve Swaleh icatlarını tasarlamak, programlamak ve inşa etmek için mükemmel bir fırsat yakaladı.
IVVY'NİN MUCİDİ HAKKINDA
Charlotte Blancke, Antwerp Üniversitesi'nden yeni mezun oldu. Charlotte üniversitede tez konusu ararken, annesinin meslektaşının, çocuğunun tıbbi tedavi için ihtiyaç duyduğu rahatsız edici aparatlardan şikayet ettiğini duydu. Bir mağazada bulduğu elbise askısıyla serum askısını değiştirdiğinden bahsetti. Charlotte, Ivvy ile ev ortamında hastaların ve hemşirelerin ihtiyaçlarına göre uyarlayan bir çözüm bulmaya çalışıyor.
