6 Şubat 2023 depremleri sonrasında Hatay’da yaraları sarmak amacıyla konut projeleri başlatıldı.
Betonun Gölgesinde Kalan Gerçekler!
Ancak aradan geçen iki yılı aşkın sürede ortaya çıkan tablo yalnızca bir yeniden inşa değil, aynı zamanda büyük bir çelişki, plansızlık ve hatta kaynak israfı hikâyesine dönüşmüş durumda.
Çelişkili Rakamlar
Resmî açıklamalara bakıldığında, karşımıza farklı bakanların farklı sayıları çıkıyor. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya Hatay’da 197 bin 248 konut yapılacağını, bunlardan 32 bin 715’inin ihale edildiğini duyurdu (AA, 2023). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki ise Hatay’da 220 bin 66 afet konutu ve 34 bin 129 köy evi olmak üzere toplam 254 bin 195 konut yapılacağını açıkladı (ÇŞB, 2023). Oysa resmi verilere göre Hatay’da yalnızca 154 bin 471 hak sahibi bulunuyor. (TRT Haber, 2023). Bu tablo şu soruyu kaçınılmaz hale getiriyor: Hak sahibinden çok daha fazla konut neden inşa ediliyor?
Ekonomik, Sosyolojik ve Kültürel Bedel
Yapılan binalar bölgedeki gerçek ihtiyacın çok ötesine geçiyor. Bu durumun hem ekonomik hem de sosyal açıdan ciddi sonuçları olacak. Milli servet israfı ortadadır; yıkılandan çok daha fazla evin yapılması milyarlarca liralık kaynak kaybına yol açıyor. Daha üzücüsü teslim edilen konutların bir kısmı henüz kullanılmadan tadilata giriyor. İstanbul’da bile 1,5 milyon boş konut varken (TMMOB), Hatay’da ihtiyaçtan fazla üretilen evlerin boş kalması kaçınılmaz görünüyor. Duyuyoruz, bazı bölgelerde sadece aidat ödenmesi karşılığında evler kiraya veriliyor.
En önemli konulardan biri çimento, demir-çelik ve enerji gibi üretim kalemleri büyük oranda ithalata dayandığından bu dev projeler dış ticaret açığını büyütüyor. Öte yandan konut politikası sadece bir barınma meselesi değil; aynı zamanda sosyolojik bir dönüşüm aracıdır. Seri üretimle yapılan tek tip beton bloklar Türk aile yapısını zorluyor. Mahalle kültürü yok oluyor, komşuluk ilişkileri ve sokak dayanışması kayboluyor. Psikolojik açıdan da ciddi riskler var. Dünya Sağlık Örgütü ruhsuz beton blokların yabancılaşma ve depresyonu artırdığını rapor etmektedir (WHO, 2020).
1960’lardan itibaren Sovyetler Birliği 1 milyon konutluk “kutu kutu” apartman projeleriyle halkı barındırmaya çalıştı. Ancak bu bloklar kısa sürede toplumsal çöküşün sembolü oldu. İnsanları yalnızlaştırdı, aile bağlarını kopardı, şehirleri kimliksizleştirdi. Birçok tarihçi, Sovyet sisteminin çöküşünde bu ruhsuz konut politikalarının etkisini vurgular (Smith, Soviet Housing Policy, 1996). Bugün Hatay’da izlenen yol bu hatayı hatırlatmaktadır.
Şeffaflık İhtiyacı
Depremden ders çıkarılması gerekirken zeytinliklerin kesilmesi, tarım alanlarının betonlaşması ve ormanların yok edilmesi gelecek nesillere ihanettir. Bizzat kendi evimin penceresinden uzun aylar boyunca zeytinliklerin yok edilmesini de, tarım arazilerine ve hatta nehir yataklarına binaların yapılmasını da bizatihi gördüm, kayda aldım. Bu topraklar yalnızca konut için değil, tarım ve üretim için de hayati önemdedir. Bir bina belki elli yıl ayakta kalır ama zeytin ağacı yüzlerce yıl boyunca nesilleri besler.
Bugün yapılması gereken şey hangi bakanlığın hangi rakamı söylediğini bir kenara bırakıp halka açık bir şekilde şu sorulara net cevap vermektir: Hatay’da kaç ev yıkıldı, kaç ev hak sahibine teslim edildi, kaç ev daha yapılacak, fazla konutların kime verileceği veya nasıl kullanılacağı? Bu sorular cevaplanmadıkça yapılan işin ihtiyaçtan çok rantı hedeflediği şüphesi daima var olacaktır.
Hatay’da yürütülen konut politikası hak sahipliğini aşan devasa bir betonlaşma hamlesine dönüşmüş durumda. Çelişkili rakamlar, milli servetin israfı, tarım arazilerinin yok edilmesi, kültürel ve psikolojik tahribat önümüzdeki yıllarda çok daha büyük sorunlar doğuracaktır. Depremzedelerin yaralarını sarmak bir devlet görevidir; ama bu görev, doğaya, kültüre ve ekonomiye ihanet ederek yerine getirilemez. Bugün atılacak yanlış adımların bedelini sadece bugünkü nesil değil gelecek kuşaklar da ödeyecektir.
Kaynaklar:
Anadolu Ajansı: Bakan Yerlikaya: Hatay’da yaklaşık 197 bin 248 konut yapılacak – https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/bakan-yerlikaya-hatayda-yaklasik-197-bin-248-konut-yapilacak/2919898
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: Bakan Özhaseki: Hatay’a 254 bin 195 konut inşa edilecek – https://csb.gov.tr/bakan-ozhaseki-hatay-a-254-bin-195-konut-insa-edilecek-bakanlik-faaliyetleri-38735
TRT Haber: Hatay’da 154 bin 471 hak sahibi, 18 bin 404 kura çekildi – https://www.trthaber.com/haber/gundem/bakan-goktas-narin-kizimiz-da-sila-bebek-de-bu-milletin-evladidir-877769.html
